Come citare
Abstract
L’articolo costituisce un primo tentativo di ricostruire in maniera sistematica la biografia del padre Udalrico Hochhaus, un osservante tedesco che inizialmente apparteneva alla Provincia Rutena e, successivamente alla Provincia di S. Maria degli Angeli (Poloniae Maioris) e, nel 1800, intraprese il lavoro pastorale come parroco a Opalenica in diocesi di Poznan. Sulla base dei registri parrocchiali della diocesi di Augusta (Germania), è stata parzialmente ricostruita la parentela di Hochhaus. L’analisi del materiale archivistico degli osservanti, in gran parte disperso, ha permesso di verificare il corso della sua carriera religiosa, mentre i documenti dell’Archivio dell’Arcidiocesi di Poznan e le notizie apparse sulla stampa dell’epoca, hanno reso possibile completare la nostra conoscenza dell’attività oratoria e pastorale del padre Udalrico a Opalenica. Merita un’attenzione particolare la sua predica, tenuta nella Pieve di Poznan il 15 agosto 1812, durante i festeggiamenti per il compleanno di Napoleone Bonaparte.
Riferimenti bibliografici
1. Źródła archiwalne:
Augsburg, Archiv des Bistums Augsburg (=ABA):
Pfarrmatrikeln, Augsburg, Dompfarrei, 5-T
Pfarrmatrikeln, Augsburg, Dompfarrei, 6-T
Pfarrmatrikeln, Augsburg, Dompfarrei, 7-T
Pfarrmatrikeln, Augsburg, Dompfarrei, 17-S
Pfarrmatrikeln, Augsburg, Dompfarrei, 18-S
Pfarrmatrikeln, Augsburg, St. Ulrich und Afra, 8-T
Pfarrmatrikeln, Augsburg, St. Ulrich und Afra, 24-S
Pfarrmatrikeln, Öttingen, 3-THS
Kraków, Archiwum Prowincji oo. Bernardynów w Krakowie:
S-za-7 (Księga obleczonych w habit zakonny; Liber ad sacram professionem admissorum in conventu Zasłaviensi ab anno 1781)
W-7 (Akta Prowincji Wielkopolskiej)
W-53 (Topographica de conventu Lovicensi)
Kraków, Biblioteka Jagiellońska:
rkps. 4905 (Rafał Morowicz, Cyrkularze, Litterae, Memoryały, obwieszczenia, Reskrypty, Specyfikacye, Tabulae Uniwersały, Wyszczególnienia i inne)
Opalenica, Archiwum Parafii Św. Mateusza (obecnie w AAP):
Akta kościoła katolickiego w Opalenicy dekanatu grodziskiego dotyczące tradycyi majątku kościelnego i beneficyalnego.
Liber Registrorum Decimarum, Proventuum, Censuum, comparatus anno 1750 [usque ad annum 1799 conductus].
Pelplin, Archiwum Diecezjalne:
C-54a (Liber ordinatorum)
Płock, Archiwum Diecezjalne:
Bernardyni, sygn. 11
Poznań, Archiwum Archidiecezji Poznańskiej (=AAP):
KA 0029 (Ks. Kazimierz Badurski)
KA II 290/01 (Akta generalia. Opalenica, I: 1563 i 1799–1844)
KA 9445 (Generalia dekanatu grodziskiego, 1797–1838)
KA 10219 (Filip Neuman przeciw parafii Opalenickiej o zwrot Testamentu Marcina Silskiego)
KA 11579 (Bernardyni Poznań)
mps. I/193 − S. Komorowski, Parafia opalenicka w latach 1795−1945 na podstawie Acta Generalia [maszynopis], Poznań 1971.
Pa 290/001 (Regestra Percepty y Expensy Kościoła Opalenickiego od ustanowienia nowych ekonomów 24.04.1799 [do 1817])
PM 203/05 (Liber mortuorum 1794–1811)
PM 203/07 (Liber baptisatorum 1794–1821)
Poznań, Archiwum Państwowe w Poznaniu (=APP):
Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Opalenica:
Księga Urodzeń 1808–1812 (53/3427/0/1/1).
Duplikat ślubów 1809–1810 (53/3427/0/4/2).
Duplikat ślubów 1810–1811 (53/3427/0/4/4).
Duplikat zapowiedzi 1810–1811 (53/3427/0/4/6).
Duplikat zejścia 1809–1810 (53/3427/0/5/3).
Duplikat zejścia 1810–1811 (53/3427/0/5/5).
Duplikat umarłych 1811 (53/3427/0/5/7).
Duplikat umarłych 1811–1812 (53/3427/0/5/8).
Poznań, Biblioteka Raczyńskich:
Rkp. 620 (Rys Życia p. JW. Jana Lipskiego Generała Woysk Polskich)
Warszawa, Archiwum Archidiecezji Warszawskiej:
sygn. 688 (Bernardyni, Warszawa, Księga nowicjatu)
2. Literatura wydana drukiem:
Banaszak, M., Historia Kościoła Katolickiego, 3*: Czasy nowożytne 1758–1914, Warszawa 1991.
Braun, P.I., Geschichte des Kollegiums der Jesuiten in Augsburg, München 1822.
Chodyński, S., Szkoła OO. Bernardynów w Warcie, Włocławek 1910.
Dokumenty Soborów Powszechnych. Tekst łaciński i polski, t. IV: (1511–1870) Lateran V, Trydent, Watykan I, układ i opracowanie A. Baron − H. Pietras (Źródła myśli teologicznej, 33), Kraków 2005.
Dołęga Cieszkowski, S., Senatorowie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego 1807-1815–1831, Warszawa 1891.
Drozdowski, M., Opalenica czasów nowożytnych, w: Dzieje Opalenicy, pod red. C. Łuczaka (Dzieje Miast Wielkopolski, 3), Poznań 1993, s. 33–108.
Duda, Z., 600 lecie parafii św. Mateusza w Opalenicy: kalendarium, Opalenica 2001.
Duda, Z., Cmentarz parafialny (Z dziejów Parafii Św. Mateusza w Opalenicy, 4), Opalenica 1997.
Duda, Z., Parafia opalenicka w okresie okupacji hitlerowskiej (Z dziejów Parafii św. Mateusza w Opalenicy, 2), Opalenica 1996.
Dużyński, C., Z dziejów Opalenicy (1401−1901), dodatek niedzielny do „Dziennika Poznańskiego”, Poznań 1902.
Dyl, J., Gorzeński Tymoteusz, w: Encyklopedia Katolicka, t. V, Lublin 1989, kol. 1309.
Dylągowa, H., Ignacy Raczyński, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXIX, Warszawa 1986, s. 637-639.
Dylągowa, H., Raczyński Filip (1747–1804) starosta mieściski, generał-major wojsk koronnych, poseł, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXIX, Warszawa 1986, s. 634.
Gembarzewski, B., Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831, Warszawa 1925.
Gigilewicz, E., Raczyński Ignacy, w: Encyklopedia Katolicka, t. XVI, Lublin 2021, kol. 1056-1057.
Górski, K., Historya piechoty polskiej, Kraków 1893.
Grudziński, K., [Bernardyni] Prowincje i klasztory, w: Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970, cz. III: Zakon Braci Mniejszych − Franciszkanów, red. J.R. Bar, Warszawa 1978, s. 9–44.
Horowski, A., Przewodnik historyczno-artystyczny po kościele Świętego Mateusza w Opalenicy, współpraca J. Horowska, Opalenica 2020.
Horvath, I.B., Elementa Matheseos, I-II, Tyrnaviae 1772–1773.Horvath, I.B., Institutiones logicae et metaphysicae [wyd. 5], Augustae Vindelicorum 1778.
Horvath, I.B., Institutiones matheseos philosophiae auditorum usibus accommodatae, Augustae Vindelicorum 1776.
Horvath, I.B., Physica generalis et particularis, Tyrnaviae 1770.
Horvath, I.B., Praelectionum mechanicarum Partes tres, Budae 1782; Mechanica bipartita, I-II, Budae 1782–1783.
Kachel, J., Bernardyni 1453–2003. Kapłani i bracia zakonni prowincji polskich oraz kustodii św. Michała na Ukrainie. Wydanie jubileuszowe, t. I-VI, Warta 2004.
Karpiński, A., Pożary w miastach Rzeczpospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa ekonomiczne, społeczne i kulturowe. Katalog, współpraca E. Kalinowski − E. Nowosielska, Warszawa 2020.
Klasztor i kościół franciszkanów w Woźnikach. Dzieje, przewodnik, roczniki woźnickie, pod redakcją A. Pańczaka (Grodziska Biblioteczka Regionalisty, 14), Grodzisk Wielkopolski 2021.
Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej historycznych granicach, dzieło zbiorowe pod redakcją H.E. Wyczawskiego, Kalwaria Zebrzydowska 1985.
Kozłowski, T. − A.K. Sitnik, Bernardyni łowiccy. Historia klasztoru i kościoła pw. św. Bartłomieja Apostoła w Łowiczu (1469–1806), Kalwaria Zebrzydowska 2015.
Krakowski, B., Lipski Jan h. Grabie (ok. 1739 lub 1743–1832), w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, Warszawa 1972, s. 431–432.
Krakowski, B., Lipski Józef Egidiusz, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, s. 434.
Kronika Wschowskich Bernardynów, pod. red. A. Pańczaka, Wschowa 2019.
Kroniki Bernardynów poznańskich, opracowane przez S.B. Tomczaka − J. Wiesiołowskiego, Poznań 2002.
Księga zmarłych czyli pobożne wspomnienie Ojców i Braci Zakonu Ś.O.N. Franciszka popularnie Bernardynów w Polsce zmarłych w Panu od roku 1815 aż do naszych czasów, Kalwaria Zebrzydowska 2020.
Neumann, P.F., Wykaz personalny klasztorów diecezji poznańskiej z 1812 roku. Rękopis OA II 40 w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” t. 79 (2003) s. 391–428.
Notaty generała Brygady Wielkopolskiéj Kawalerji Narodowéj z lat 1775–1778, z rękopismów spisane przez J.I. Kraszewskiego (Biblioteka pamiętników i podróży po dawnej Polsce, 4), Drezno 1871.
Opalenicki słownik biograficzny, pod red. B. Wojcieszaka, I, Opalenica 1993.
Opalenicki słownik biograficzny, pod red. B. Wojcieszaka, II, Opalenica 1994.
Opalenicki słownik biograficzny, pod red. B. Wojcieszaka, III, Opalenica 2013.
Perkowski, J., Krótki rys życia Ignacego Nałęcz z Małoszyna i Raczyna hrabi Raczyńskiego, książęcia arcybiskupa gnieznieńskiego, krzyża ś. Jana Jerozolimskiego, Orderów Orła Białego i Orła Czerwonego kawalera, zeszłego z tego świata w Galicyi mieście Przemyślu dnia 19. miesiąca lutego roku 1823, Lwów 1844.
Prejs, R., Z najnowszych badań monasteriologicznych. Na marginesie pracy o. Józefa Kachela „Bernardyni 1453–2003. Ojcowie i bracia...”, w: „Studia Franciszkańskie” 18 (2008) s. 582-599.
Prokop, K.R., recenzja książki J. Kachel, Bernardyni 1453–2003, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” t. 91 (2009) s. 375–382.
Receptiones seu installationes ad episcopatum, praelaturas et canonicatus Ecclesiae Cathedralis Posnaniensis ab anno 1532 ad annum 1800, collectae et editae a R. Weimann, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” 35 (1909) s. 1–167.
Ritzler, R., Hierarchia Catholica Medii et Recentioris Aevi, t. VI: 1730–1799, Patavii 1958.
Rusecki, I.M., Bernardyńskie szkolnictwo elementarne i średnie, 1772–1864, Łódź 2011.
Rusecki, I.M., Szkolnictwo elementarne bernardynów na przełomie XVIII-XIX wieku, „Studia Franciszkańskie” 11 (2001) s. 307–325.
Silva sacerdotalis ex Sacra Scriptura et patribus quotidianae meditationis et praedicationis gratia, congesta a Victorio Amedeo Botto, t. I-II, Taurini 1781.
Sitnik, A.K., Szkoły bernardyńskie na terenie Rzeczpospolitej Obojga Narodów w latach 1772-1863, „Biuletyn Historii Wychowania” 41 (2019) s. 7–34.
Słownik polskich pisarzy franciszkańskich, pod redakcją H.E. Wyczawskiego, Warszawa 1981.
Stawiski, M., Bernardyni bydgoscy w XVIII wieku. Analiza biograficzno-prozopograficzna, Pelplin 2019.
Stawiski, M., Bernardyni przasnyscy w XVIII wieku. Analiza biograficzno-prozopograficzna, Pelplin 2021.
Stawiski, M., Bernardyni w Świeciu w XVIII wieku. Analiza biograficzno-prozopograficzna, Pelplin 2020.
Szczurowski, R., Pokolenie czasu upadku Rzeczpospolitej w polskich kazaniach okolicznościowych z lat 1795–1830, Kraków 2020.
Śmigiel, K., Słownik biograficzny arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski, Poznań 2002.
Śmigiel, K., Wolicki Teofil, w: Encykolpedia Katolicka, t. XX, Lublin 2014, kol. 885.
Wąsicki, J., Opalenica w latach pierwszego panowania pruskiego (1793–1806) i w okresie Księstwa Warszawskiego, w: Dzieje Opalenicy, pod red. C. Łuczaka (Dzieje Miast Wielkopolski, 3), Poznań 1993, s. 109–112.
Werner, K., Hochbüchler, Johann Evangelist, w: Allgemeine Deutsche Biographie, t. XII, Leipzig 1880, s. 518–519.
Wielkopolski Słownik Biograficzny, pod red. A. Gąsiorowskiego i J. Topolskiego, Warszawa−Poznań 1981.
Wojtkowski, A., Poznań w czasach Księstwa Warszawskiego, „Kronika Miasta Poznania” 5 (1927) nr 3, s. 256–282.
Wurzbach, C. von, Biographische Lexikon des Kaiserthums Oesterreich, t. IX, Wien 1863.
Wyczawski, H.E., Katalog archiwaliów bernardyńskich w zbiorach obcych, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” t. 42 (1981) s. 248–292.
Wyczawski, H.E., Katalog Archiwum Prowincji OO. Bernardynów w Krakowie. Część 1. Dokumenty, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” t. 3 (1961) s. 25–102.
Wyczawski, H.E., Katalog Archiwum Prowincji OO. Bernardynów w Krakowie. Część 2. Rękopisy, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” t. 4 (1962) s. 24–225.
Wyczawski, H.E., Katalog Archiwum Prowincji OO. Bernardynów w Krakowie. Indeks, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” t. 6 (1963) s. 17–65.
3. czasopisma:
„Gazeta Poznańska” nr 67/1812 (w Środę dnia 19 sierpnia 1812).
„Gazeta Poznańska” nr 101/1813 (w Sobotę dnia 18 grudnia 1813, dodatek).
„Gazeta Poznańska” nr 29/1815 (w Środę dnia 12 kwietnia 1815).
„Gazeta Poznańska” nr 30/1815 (w Sobotę dnia 15. kwietnia 1815, dodatek).
„Gazeta Poznańska” nr 31/1815 (w Środę dnia 19. kwietnia 1815, dodatek).
„Kurjer Warszawski” 12 (1832) nr 113 (26 kwietnia).
Questo lavoro è fornito con la licenza Creative Commons Attribuzione - Non commerciale - Non opere derivate 4.0 Internazionale.
Copyright (c) 2023 Studia Franciszkańskie